Niestabilność rzepki – co to jest?
Niestabilność rzepki to potocznie mówiąc zwichanie się rzepki. Rzepka „wypada” ze swojego prawidłowego toru ruchu, w tzw. bruździe międzykłykciowej. W efekcie dochodzi wtedy do rozerwania aparatu stabilizującego rzepkę, czyli troczków bocznych.
Zwichnięcie rzepki może być pierwszorazowe lub nawykowe. Nawykowe zwichanie się rzepki oznacza, że przy określonych ruchach, zwicha się ona samoistnie. Zwykle rzepka samoistnie się odprowadza, czyli „wskakuje” na prawidłowe miejsce. W sytuacji, gdy rzepka nie nastawi się sama należy udać się do lekarza ortopedy, który nastawi rzepkę.
Niestabilność rzepki – pierwszorazowe zwichnięcie
Zwichnięcia pierwszorazowe są stosunkowo łatwe do zdiagnozowania. Charakterystycznym objawem zwichnięcia rzepki jest widoczna deformacja. Rzepka zamiast znajdować się w części centralnej jest przesunięta do bocznej części stawu kolanowego.
U osób młodych zwichnięcie rzepki ma złe rokowania. Oznacza to, że jest duża szansa, że rzepka będzie miała tendencję do ponownego zwichania. Powodem najczęściej jest nieprawidłowa budowa anatomiczna, która sprzyja zwichaniu się rzepki. U osób z nieprawidłową budową anatomiczną przyczep więzadła właściwego rzepki jest za bardzo przysunięty do boku. W efekcie przy ruchu zgięcia rzepka jest ściągana do boku i, przy nawet małym urazie, może dojść do jej zwichnięcia.
U osób mniej więcej powyżej 25 roku życia pierwszorazowe zwichnięcie rzepki nie oznacza ponownego ryzyka zwichania. Najczęściej nie ma związku z budową anatomiczną i zwykle spowodowane jest urazem.
Objawy pierwszorazowych zwichnięć
- uraz
Wyróżniamy 2 typy urazów:
- uraz bez udziału osób trzecich, np. upadek – pacjent zginając kolano gwałtownie je koślawi w „X”, co prowadzi do bocznego przesunięcia rzepki i zwichnięcia
- uraz sportowy lub z udziałem osób trzecich, na przykład bójka. Dochodzi do zgięcia kolana i jednocześnie kopnięcia w przyśrodkową powierzchnię rzepki
Zwichnięcie rzepki pacjent odczuwa jako „przeskoczenie” czegoś w kolanie.
- duże dolegliwości bólowe kolana. Pacjent odczuwa ból rzepką od jej wewnętrznej strony, ponieważ w trakcie urazu dochodzi do rozerwania aparatu stabilizującego rzepkę, czyli troczków bocznych.
- obrzęk
- dysfunkcja kolana
Diagnostyka pierwszorazowych zwichnięć
W przypadku, gdy pacjent trafia do lekarza ze zwichniętą, nienastawioną rzepką zleca się rentgen.
Jeśli pacjent miał uraz jakiś czas temu a rzepka jest nastawiona, zdecydowanie lepszym badaniem diagnostycznym jest usg lub rezonans magnetyczny, ponieważ pokazuje ono rozerwanie troczków przyśrodkowych.
Informacje na temat sposobów leczenia pierwszorazowych zwichnięć rzepki znajdują się: TUTAJ
Niestabilność rzepki – nawykowe zwichnięcia
O zwichnięciach nawykowych mówi się, gdy do zwichnięcia rzepki dochodzi po raz drugi lub kolejny. W ekstremalnych przypadkach rzepka może zwichać się samoistnie przy czynnościach dnia codziennego, na przykład: przy chodzeniu, siadaniu, wstawaniu, wchodzeniu/schodzeniu ze schodów, itp.
Zwichnięcia nawykowe najczęściej dotyczą osób, które pierwsze zwichnięcie rzepki miały w wieku kilkunastu lat. U takich osób zwichanie rzepki jest spowodowane nieprawidłowościami anatomicznymi, które sprzyjają wypadaniu rzepki z jej właściwego toru ruchu. U osób z nieprawidłową budową anatomiczną przyczep więzadła właściwego rzepki jest za bardzo przysunięty do boku. To powoduje, że przy ruchu zgięcia rzepka jest ściągana do boku i nawet przy małym urazie może dojść do jej zwichnięcia.
U niektórych osób przy nawykowym zwichaniu się rzepki dochodzi do uszkodzenia (uszczerbienia) części chrzęstnych rzepki i kłykcia bocznego kości udowej. W efekcie w stawie kolanowym powstają wtedy ciała wolne, czyli wolne kawałki uszkodzonej chrząstki. Pacjent może mieć nieprzyjemne odczucie, że coś „tkwi” i przesuwa się mu w kolanie.
Objawy nawykowych zwichnięć
- zwichanie się rzepki, które pacjent odczuwa jako „przeskoczenie” czegoś w kolanie
- poczucie niestabilności rzepki
- może pojawiać się odczucie, że coś „tkwi” i przesuwa się w kolanie (ciała wolne)
Diagnostyka nawykowych zwichnięć
- test obawy
Niestabilność rzepki można wstępnie zdiagnozować za pomocą tzw. testu obawy. Polega on na tym, że lekarz rusza kolanem w odpowiedni sposób tak, jakby chciał zwichnąć rzepkę. Osoba o zdrowym kolanie, która nie ma cech niestabilności stawu rzepkowo-udowego nie będzie obawiała się zwichnięcia. Nie będzie się więc instynktownie ”bronić” przed wykonywaniem przez lekarza ruchów kolanem, które imitują ruch zwichania się rzepki. Osoba z niestabilnością rzepki będzie się obawiała, że w trakcie badania dojdzie do zwichnięcia rzepki i będzie się odruchowo „broniła” przed wykonywaniem przez lekarza określonych ruchów kolanem.
W przypadku dodatniego testu obawy dalsza diagnostyka polega na określeniu przyczyny dlaczego rzepka jest niestabilna. Konieczne jest też ustalenie jaki jest stopień deformacji stawu rzepkowo-udowego, mogący sprzyjać zwichnięciu.
Wykonuje się następujące badania diagnostyczne:
- rezonans magnetyczny
W rezonansie ustala się stopień uszkodzeń chrząstki, które powstały w wyniku zwichnięcia. Sprawdza się również dopasowanie do siebie powierzchni stawowych rzepki i stawu rzepkowo-udowego (kongruencja) się oraz czy nie ma ciał wolnych. Określa się również odległość przestrzenną pomiędzy guzowatością piszczeli a bruzdą międzykłykciową. Określone wartości tej odległości świadczą o wrodzonych, anatomicznych predyspozycjach do niestabilności rzepki.
- rentgen – projekcje: osiowa wg. Merchanta (w zgięciu kolana pod kątem 45 stopni), AP (przód-tył) i osiowa (boczna)
Leczenie
Więcej informacji na temat sposobów leczenia nawykowych zwichnięć rzepki znajduje się: TUTAJ